KAZAKH INVEST: 2022 қорытындысы Қазақстанның инвестициялық тартымдылығының артқанын көрсетеді
Өтіп бара жатқан жылды қалай сипаттауға болады?
2022 жыл Қазақстан экономикасына қандай да бір түрде әсер еткен бірқатар ірі геосаяси және экономикалық оқиғалармен есте қалды.
Жыл басында Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігімен және шетелдік мекемелермен бірлесіп қаңтар оқиғасы еліміздің экономикасы мен инвестициялық ахуалына зардаптарын азайту мақсатында халықаралық инвестициялық қоғамдастықпен ауқымды түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Біз табысқа жеттік деп есептеймін, соның салдарынан біздің елден бірде-бір инвестор кетпеді, жобаларды жүзеге асыру жалғасты және биылғы жылдың барлық негізгі нәтижелері өткен жылдардан асып түсті.
Сөзсіз, Украинадағы әскери іс-қимылдар аймақтағы жағдайға үлкен әсер етті және әлі де тигізуде. Атап айтқанда, енгізілген санкциялық шектеулер мен көршілес елдерден кәсіпорындардың көші-қоны туралы айтып отырмыз.
Жалпы, егер 2021 жылдың соңында Қазақстанға тікелей шетелдік инвестициялар (ТШИ) ағыны қалпына келтіріліп, «пандемияға дейінгі» деңгейге ($23,8 млрд) қайтарылса, онда тек 2022 жылдың 9 айында ғана ТШИ жалпы ағыны $22 млрд құрады. Осылайша, 2022 жыл Қазақстанға инвестиция тарту бойынша соңғы 10 жылдағы рекордтық жыл болады деуге толық негіз бар.
Оның үстіне, егер 2005-2010 жылдары өндіруші секторлар (негізінен мұнай және газ) барлық шетелдік инвестициялардың шамамен 75%-ын құраса, соңғы 3 жылда өңдеу өнеркәсібіне инвестицияның артуы есебінен бұл көрсеткіш 52%-ға дейін төмендеді.
Көрсеткіштердің өскенін атап өттіңіз, ұлттық компанияның 2022 жылғы жұмысының негізгі нәтижелері қандай?
Біздің жұмысымыздың негізгі нәтижесі Қазақстан Республикасының аумағында инвестициялық жобаларды жүзеге асыру болып табылады. Егер 2021 жылдың соңында KAZAKH INVEST қолдауымен жалпы сомасы $3,6 млрд сомаға шетелдің қатысуымен 44 жоба бойынша өндірістік кәсіпорындар пайдалануға берілсе, 2022 жылы жалпы сомасы 4,1 млрд доллар болатын 46 жоба іске қосылды. 6 мыңнан астам жаңа жұмыс орны ашылды.
ҚР-дағы инвестициялық қызметті қолдау жөніндегі бірыңғай оператордың функцияларын орындай отырып, біз инвестицияларды тарту үдерісінен бастап нақты өңірде оқшаулауға дейінгі барлық кезеңдерде жан-жақты қолдау көрсетеміз. Биылғы жыл бизнес қызметінің жандануын атап өтті, KAZAKH INVEST қолдауымен Қазақстанның өңірлеріне әлеуетті инвесторлардың 227 сапары ұйымдастырылды, олардың барысында өндірістерді оқшаулау үшін алаңдарды тексеру жүргізілді, орталық және жергілікті атқарушы органдармен, әлеуетті қазақстандық әріптестермен келіссөздер жүргізілді.
Жұмыстың негізгі құралдарының бірі және жаңа инвесторларды тарту алаңы іс-шаралар өткізу болып табылады. Ағымдағы жылы KAZAKH INVEST 14 ірі инвестициялық іс-шара ұйымдастырды, оның жартысы мемлекет басшысының сапарлары аясында өткізілді. Олардың ішінде Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың және АҚШ, Франция, Түркия, Сауд Арабиясы және басқа елдердегі ірі компаниялардың басшыларының қатысуымен дөңгелек үстелдерді атап өтуге болады. Жалпы, Мемлекет басшысының сыртқы экономикалық белсенділігі инвестициялық ынтымақтастыққа елеулі серпін береді, өйткені мұндай іс-шаралар шеңберінде екіжақты құжаттарға қол қойылады, Қазақстанда жобаларды іске асырудың перспективалары мен шарттарын талқылау мақсатында басшылық деңгейінде кездесулер өткізіледі.
Биылғы жылы қандай жобаларды бөліп көрсетуге болады?
2022 жылы іске қосылған 46 жобаның үлкен үлесін біздің қолдауымызбен трансұлттық корпорациялар іске асырады, олардың ішінде Маңғыстау облысында "PCM" (Франция) компаниясының сорғы жабдықтарын өндіруді, "Honeywell" (АҚШ) компаниясының басқару шкафтары мен газ детекторларын өндіруді, "Weir Group" (Ұлыбритания) компаниясының тау-кен өндіру саласына арналған жабдықтар өндірісін, Ақтөбе облысында "ENI" (Италия) компаниясының жел электр станциясының екінші кезегін іске қосу және басқаларды атап кетуге болады.
Осыған байланысты, осы жұмыс шеңберінде келесі жылы іске асырылуы басталуы тиіс ірі жобалар бойынша келісімдерге қол жеткізілгенін, оның ішінде «Svevind» (Германия, Швеция) компаниясының жасыл сутегін өндіру жөніндегі жобасын, «Stadler Rail» компаниясының (Швейцария) жолаушылар вагондарын шығаруы, «Samsung Medison» компаниясының (Оңтүстік Корея) медициналық құрал-жабдықтарды шығаруы, Total Eren компаниясының (Франция) қуаты 1 ГВт жел электр станциясын салуы, Roche Holding (Швейцария) ісікке қарсы препараттардың өндірісі жобаларын атап өту маңызды.
Сонымен қатар, мүлде жаңа инвесторлармен келіссөздер жүргізілді, оның ішінде заманауи жолаушылар көлігін шығару жобасымен Skoda Transportation (Чехия), тұрмыстық және өнеркәсіптік химия өндірісі жобасы бойынша Clariant (Швейцария), сондай-ақ әртараптандырылған Adani Group (Үндістан) холдингі.
Сіз сондай-ақ көрші нарықтардан кету және компанияларды орналастыру процесі туралы айттыңыз. Бұл сіздің жұмысыңызға қалай әсер етті?
Расында да, көршілес елдерге санкциялық шектеулердің енгізілуіне байланысты біздің өңірде өз қатысуын сақтап қалуға ұмтылған халықаралық компаниялардың Қазақстанда оқшаулануға деген қызығушылығы арта түсті. Біздің еліміз олар үшін қолайлы инвестициялық ахуалы және ірі нарықтарға шығу мүмкіндігі бар тұрақты юрисдикция болып табылады. Сондай-ақ, Қазақстанның қолайлы геостратегиялық жағдайын және мұнда бай минералды-шикізат базасының болуын ұмытпаған жөн.
Қалыптасқан жағдайға байланысты жұмысымыздың көлемі артты. 2022 жылдың көктемінен бастап біз компанияларды бағыттау бойынша мониторинг және терең талдау жұмыстарын жүргіздік. Айта кету керек, бізді нарықта мыңдаған халықаралық брендтер немесе дүкендер ғана емес, негізінен өндірістік кәсіпорындар қызықтырады. Бүгінгі таңда бізде 400-ге жуық компания зерттеуде. Бұл ретте 60-тан астам компаниямен келіссөздер нақты жобаларды талқылау кезеңіне жетті, оның ішінде биылдың өзінде Қазақстанға көшірілген 21 компания бар.
Бұл ретте, әр инвестормен жұмыс біздің өкілеттігіміз аясында дәстүрлі түрде жеке жүргізілетінін атап өткім келеді. Барлық компаниялар әр түрлі себептермен өз әрекеттерін «көшіру» ретінде көрсетпейді және біз олардың акционерлерінің үміттерін, нарықтық стратегияны және корпоративтік мәдениетті құрметтейміз.
Сіздердің қолдауларыңыз тек шетелдік компанияларға көрсетіле ме?
Бұл кең таралған қате түсінік. Біріншіден, Қазақстан Республикасының заңнамасында отандық және шетелдік инвесторлар деп бөлу жоқ. Осылайша, біздің еліміздің аумағында инвестициялық қызметті жүзеге асыратын барлық тұлғалар (отандық, шетелдік, аралас қатысумен) мемлекеттік қолдау құралдарына тең қолжетімділікке ие. Бір ғана ерекшелік – жергілікті кәсіпкерлерге Қазақстанның инвестициялық артықшылығы неде екенін түсіндірудің қажеті жоқ, жер-жердегі жағдай мен елдің ерекшеліктерін түсіндірудің қажеті жоқ.
Оның үстіне, біздің міндеттеріміз – қазақстандық кәсіпорындардың өркендеуі, отандық экономиканың дамуы. Бізге инвестиция тарту қажет жобалармен жүгінетін қазақстандық бизнесмендермен және салалық қауымдастықтармен тығыз қарым-қатынас орнаттық. Біз жыл сайын қазақстандық бизнес ұсынатын жаңа жобалар үшін «Үлкен төрттік» халықаралық стандарттарына сәйкес шетелдік инвесторлар үшін 70 инвестициялық ұсыныс дайындаймыз.
Көптеген отандық бизнесмендер үшін қаржылық ресурстары ғана емес, озық технологиялары мен тәжірибесі, сондай-ақ әлемдік нарыққа жеткізілім тізбегі қалыптасқан шетелдік трансұлттық компаниялармен серіктес болған жөн.
Шетелдік компаниялармен жұмыс істей отырып, біз Қазақстан азаматтары үшін еңбек қауіпсіздігін, лайықты жалақыны және үздіксіз кәсіби дамуды қамтамасыз ететін қоршаған ортаны сақтау және сапалы жұмыс орындарын құрудың маңыздылығын үнемі атап өтеміз.
Өзбекстанның инвестиция тартудағы табысы туралы ақпарат интернетте танымал болуда, бұл ақпаратқа қалай пікір айта аласыз?
Қазіргі уақытта Орталық Азия аймағындағы шетелдік инвестицияның 60%-ға жуығы Қазақстан Республикасына тиесілі.
Бұл ретте Өзбекстан көршіміз ғана емес, бауырлас ел. Қазіргі таңда облысымыздың экономикалық жүйесі өзінің қалыптасуының сапалы жаңа кезеңінен өтуде. Біз аймақішілік интеграцияның да, Орталық Азияның өзгерген әлемдік экономикалық процестерге, соның ішінде көліктік-логистикалық бағыттарды дамыту арқылы жылдам интеграциялануының да куәсі болып отырмыз.
Мысалы, 2022 жылдың 21 желтоқсанында Ташкентте Өзбекстан-Қазақстан өңіраралық бизнес форумы өтті. Іс-шара екі ел арасындағы ынтымақтастықтың ағымдағы және перспективалық жобаларын талқылау, инвестиция мен бизнесті дамытудың жаңа мүмкіндіктерін іздеу алаңына айналды. 2,5 миллиард доллардан асатын 40 коммерциялық құжатқа қол қойылған шараға жоғары қызығушылықты атап өту қажет.
Халықаралық инвесторлармен жұмыс жасау барысында олардың жекелеген елдердің ғана емес, тұтастай алғанда бүкіл аймақтың инвестициялық тартымдылығын бағалайтыны бізге белгілі болды. Сондықтан, бәріміз бір-біріміздің өңірдегі тыныштық пен тұрақтылық, инфрақұрылымның дамуы, инвестициялық ахуалдың жақсаруы және халықтың төлем қабілеттілігінің артуына мүдделіміз. Ал Орталық Азия халқының саны 80 миллионға таяп қалды. Бұл жаңа динамикалық нарық.
Осыған орай, жалпы Орталық Азияның инвестициялық тартымдылығын арттыру үшін аймақтың ірі экономикасы Қазақстан мен Өзбекстанның әлемнің инвестициялық картасында бірігіп орналасуының мәні бар.
