Баспасөз релиздері - «B5+1» форумы: Бизнес-серіктестік-Орталық Азия өңіріндегі өркендеу

2024 жылғы 14-15 наурызда Алматыда C5+1 елдерінің көшбасшылары қол қойған Нью-Йорк декларациясының міндеттемелерін орындауға бағытталған «B5+1» (Бизнес 5+1) бірінші форумы өтті. Форум алаңында Орталық Азияның барлық бес елінен (Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түрікменстан) және АҚШ-тан бизнес өкілдері, үкіметтер, сарапшылар қауымдастығы, инвесторлар арасында нәтижелі пікірталас өтті. Тараптар өңірдің экономикалық өркендеуі үшін әріптестік арқылы ынтымақтастықты нығайтуға және бизнес-ортаны жақсартуға бағытталған уағдаластықтарға қол жеткізді.

Форумда Орталық Азияның қарқынды дамып келе жатқан өңірінің экономикалық мүмкіндіктері талқыланды. Жаңа инвесторларды тарту үшін қолайлы орта құруға назар аударылды, сондай-ақ басым саяси шаралар айқындалды, оларды қабылдау шетелдік инвестициялар көлемін ұлғайтуға және өңірдің бизнесі үшін өңірлік және халықаралық нарықтарға қолжетімділікті қамтамасыз етуге ықпал етуі мүмкін.

Белсенді талқылаулар мен ұсыныстардың қорытындысы бойынша бизнес-қоғамдастықтан бірлескен мәлімдеме ұсынылды. Құжат аймақ үкіметтерімен және АҚШ пен сыртқы әлемнің инвестициялық қауымдастығымен белсенді ынтымақтастықта жеке сектордың рөлін күшейту арқылы бизнес ортасын жақсарту және Орталық Азияға инвестициялар тарту бойынша бірқатар нақты ұсыныстарды ұсынады.

Аймақтық ынтымақтастық туралы қорытындылар

С5 елдері (Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түрікменстан) президенттерінің тұрақты саммиттер өткізу арқылы өңірлік интеграцияны жеделдету жөніндегі күш-жігерінің маңызы зор. Экономикалық және іскерлік байланыстармен біріктірілген Орталық Азияның жалпы және неғұрлым интеграцияланған нарығы АҚШ-тан да, әлемнің басқа елдерінен де халықаралық инвестициялар мен сауданы көбірек тартуға қабілетті. Сарапшылар Орталық Азия елдерінің ынтымақтастығын кеңейту Шығыс – Батыс сауда дәліздерін әртараптандыруға және жаһандық нарықтарға қолжетімділікті кеңейтуге мүмкіндік беретінін атап өтті.

«B5+1» үлесі туралы қорытындылар

«B5+1» форумы Орталық Азияны жаһандық ағындардағы транзиттік аймақ емес, тартымды экономикалық бағыт ретінде орналастыруға ықпал етеді. Ол үшін сауда, транзиттік және инвестициялық реттеу шараларын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірленді. Сонымен қатар, Форум Көлік және логистика, агробизнес, электрондық коммерция, туризм сияқты негізгі секторларда, сондай-ақ «жасыл» және жаңартылатын энергетика саласындағы заңнамаларды өңір елдері деңгейінде үйлестіруге бағытталған.

Көлік және логистика

Мәліметтерге сәйкес, теңізге шығудың болмауына байланысты Орталық Азиядағы сауда және транзиттік шығындар Басқа аймақтармен салыстырғанда 80%-ға қымбатқа түседі. Көлік инфрақұрылымын дамытуға үлкен инвестициялар қажет болғанына қарамастан, қатысушылар географиялық емес кедергілер мен сауда емес кедергілерді жою арқылы шығындарды қысқартуға болады деген қорытындыға келді.

«B5+1! форумы мемлекеттік органдар мен халықаралық ұйымдардың назарын басым салаларға аудару қажеттігін растады:

• Электрондық жүкқұжаттарды (e-CMR) енгізуді қоса алғанда, кедендік рәсімдерді цифрландыру және оларды транзит пен жүктерді сақтандыру үшін қауіпсіздік жүйесі ретінде енгізуді қамтамасыз ету;
• Жүк көліктері үшін жалпы рұқсат беру немесе визалық режимді енгізу.

Агробизнес

Ауыл шаруашылығы өңірлік ЖІӨ-ге айтарлықтай үлес қосады (Қазақстанда 5% - дан, Өзбекстанда және басқа елдерде 25% - ға дейін). Алайда, жергілікті өңдеушілер өнімнің 1% - дан азын көрші елдердің нарықтарына экспорттайды.

Ташкентте 2023 жылғы 15 қыркүйекте Агробизнес бойынша «B5+1» кіші тобы трансшекаралық сауданы дамыту бойынша бірқатар шараларды келісті.

Келесі шаралар ең басым болып табылады:

• Жол картасын әзірлеу үшін мемлекеттік органдар мен бизнес өкілдерінен өңірлік деңгейде жұмыс тобын құру;
• Төтенше ауа райы құбылыстарынан сақтандыру тетіктерін енгізу;

Электрондық коммерция

Электрондық коммерция нарығы Орталық Азияда қарқынды дамып келеді. 2023 жылы $11 млрд көлемінен бұл нарық алдағы онжылдықта почти 150 млрд-қа дейін өседі деп болжануда. Нарықтың дамуына ықпал ететін негізгі факторлар-Интернетке қолжетімділік деңгейін арттыру, көптеген электрондық коммерция платформалары мен цифрлық төлем жүйелерін енгізу болып табылады.

Форум барысында Электрондық коммерция нарығын кеңейту үшін электрондық коммерция бойынша «B5+1» кіші тобы тарапынан мынадай ұсынымдар берілді:

• Осы саладағы ұлттық заңнамалық және нормативтік актілерді келісу үшін Орталық Азияда электрондық коммерцияны дамыту туралы мемлекетаралық келісімді қабылдау;
• Бизнес-қауымдастықтар деңгейінде электрондық коммерция саласында өз бизнесін дамытқысы келетін кәсіпкерлер үшін қаржылық қолдау мен оқыту көздерін анықтау.

Туризм

Орталық Азия елдері экономикалық өсу мен кірісті ұлғайтудың негізгі факторы ретінде туризмді дамыту саласындағы өңірлік ынтымақтастықтың маңыздылығын түсінеді. Бастама-қатысушы елдерді қамтитын Жібек жолы туризмін дамыту қауымдастығы өңірдің ұжымдық әлеуетін ашуға ықпал етеді. Алайда, Орталық Азия елдерінің өңірлік ЖІӨ-дегі туризмнің үлесі әлі де ұлттық көрсеткіштің 5% - дан азын құрайды. Бұл аймақтың экономикасы үшін сектордың пайдаланылмаған әлеуетін көрсетеді, соның ішінде туристер тек бір елде тоқтауға бейім. Мұның себебі-жалпы тәсілдер мен аймақтық стратегиялардың болмауы, инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы және білікті кадрлардың тапшылығы.

Туризм бойынша «B5+1» өңірлік кіші тобы тарапынан өңірлік туристік әлеуетті арттыру үшін мыналар ұсынылады:

• «Орталық Азияның Жібек Жолы» өңірлік туристік бизнес-платформасын құру;
• Орталық Азияны аймақтың мәдени және тарихи байлығын біріктіретін біртұтас туристік бағыт ретінде ілгерілету;
• Туристік маркетингті, бірыңғай брендті қалыптастыруды және мәдени-тарихи туризмді дамытуды қоса алғанда, туризм саласындағы жалпы тәсілдер мен стратегияларды әзірлеу тетігін құру.

«Жасыл» және жаңартылатын энергетикаға көшу

«Жасыл» және жаңартылатын энергетикаға көшу Орталық Азиядағы Климаттық, энергетикалық және су сын-қатерлері жағдайында энергия тиімділігін арттыру үшін өте маңызды. Коммерциялық қол жетімді және тартымды механизмдерді енгізуді ынталандыру үшін ұсынылады:

• «Жасыл» энергетикаға көшу үшін өңірлік стандарттарды қабылдау;
• «Жасыл» экономика бойынша қауымдастықтардың қатысуымен мемлекеттік-жекеменшік әріптестікті жандандыру.